Historia brazylijskiej księżniczki, której pamięć jest wciąż żywa w Funchal na Maderze

Maria Amelia de Bragança (1831-1853)

    Maria Amélia de Bragança, księżniczka brazylijska urodziła się w Paryżu 1 grudnia 1831 roku, kilka miesięcy po tym jak jej ojciec Piotr I, cesarz Brazylii, abdykował, ustępując tronu swojemu synowi Piotrowi II urodzonemu w Rio de Janeiro. Sam zaś wyjechał, najpierw do Francji potem do swojej rodzinnej Portugalii walczyć z bratem Miguelem. Celem wojny domowej było przywrócenie tronu jego najstarszej córce z pierwszego małżeństwa Marii II da Gloria.

    Maria Amélia de Bragança miała zaledwie dwadzieścia dni, kiedy ojciec opuścił Francję i na czele liberalnej armii wkroczył do Portugalii po tron dla dwunastoletniej Marii II, która przebywała w Paryżu wraz z malutką przyrodnią siostrą i macochą, cesarzową Amalią de Beauharnais von Leuchtenberg (Amélia Augusta Eugênia Napoleona de Leuchtenberg 1812-1873).

Maria Amelia z matką Amalią de Beauharnais von Leuchtenberg

    Kiedy po prawie dwóch latach tron został odzyskany, imperatorowa z córką
i pasierbicą wsiadły na statek i po kilku dniach wpłynęły do Zatoki Lizbońskiej. Ponoć Piotr I był tak stęskniony i podekscytowany spotkaniem z rodziną, że w Belém (główny port stolicy w czasach świetności portugalskiego imperium kolonialnego, obecnie jedno z zachodnich przedmieść Lizbony, położone w pobliżu ujścia Tagu do Oceanu Atlantyckiego, oddalone od centrum miasta o niecałe 6 kilometrów) wspiął się na pokład i na pomoście statku rzucił się w ramiona żony, która niecierpliwie wypatrywała małżonka. Powitanie po latach rozłąki było bardzo czułe. Starsza córka, królowa Maria II, była tak wzruszona, że nie mogła powstrzymać łez, natomiast mała księżniczka Amelia, nie poznawszy brodatego ojca, nie poddawała się zbytnio jego pieszczotom. Nieco później, kiedy zamieszkali już razem, najpierw w Palácio do Ramalhão a później w Palácio Real de Queluz, relacje pomiędzy ojcem a małą Amelią zmieniały się z dnia na dzień i stawali się sobie coraz bliżsi. Jednak szczęście obojga nie trwało długo.
    Maria Amelia nie miała jeszcze trzech lat, kiedy ojciec zachorował na gruźlicę i zmarł. Przed śmiercią trzymając córeczkę za rękę powiedział do opiekunki:
    Proszę mówić temu dziecku o ojcu, że je bardzo kochał… niech o mnie nie zapomina… niech zawsze będzie posłuszna matce…. To są moje ostatnie życzenia….

Piotr I cesarz Brazylii (1798-1834)

Maria II królowa Portugalii (1819-1853)

Litografia - Maria II (po prawej) z ojcem i macochą oraz portugalską konstytucją

    Amalia de Beauharnais von Leuchtenberg zostawszy wdową, postanowiła nie wychodzić więcej za mąż i poświęcić się całkowicie edukacji jedynego dziecka i chociaż oficjalnie obie kobiety nie należały już do portugalskiej rodziny królewskiej, to zachowały swoją lizbońską rezydencję i nadal uczęszczały na dwór Marii II, której pierwszy mąż, Auguste de Beauharnais von Leuchtenberg (1810-1835) był bratem cesarzowej wdowy. Ech! Te koligacje! Czasami wydają się mi być tak zagmatwane!

    Tymczasem w Brazylii, regencja sprawująca rządy w imieniu nieletniego Piotra II (1825-1891), w obawie przed powrotem cesarzowej wdowy, odmówiła jej statusu członka dynastii. Dopiero w 1841 roku po ogłoszeniu pełnoletności Piotra II i głosowaniu, kobiety zostały ponownie włączone do rodziny cesarskiej. Jednak nie skorzystały z tego przywileju i nigdy nie wróciły do ojczyzny.

    Maria Amélia de Bragança dorastając, stawała się piękną kobietą. Wyróżniała się wykształceniem i wieloma innymi talentami artystycznymi: rysowała, malowała, grała na pianinie, interesowała się poezją. Biegle władała językami: portugalskim, francuskim i niemieckim. Jeden z profesorów podziwiał jej wyjątkowy dar dialektyki podkreślając: ona o tym nie wie, że taki dar mógłby przynieść fortunę studentce prawa. 

Jeden z rysunków Marii Amelii

     Wyższe wykształcenie Maria Amélia motywowała nieustanną chęcią podobania się swojemu ojcu - jego śmierć pozostawiła głęboką ranę w jej sercu. Nie mogąc pogodzić się ze stratą ukochanego papy często mawiała pytając:
    Czy mój ojciec, który patrzy na mnie z raju, byłby dumy z córki?
    O swoich uczuciach pisała do opiekunki:
    Byłam w Queluz… Od śmierci ojca nie byłam jeszcze w pałacu. Nie mogę sobie niczego przypomnieć, absolutnie niczego, oprócz pokoju, w którym umarł!... Dopiero tam wszystko pamiętam. Każdy przedmiot wrył się w moją pamięć, chociaż wtedy miałam tylko trzy lata. Z wielkim wzruszeniem weszłam do tego pokoju!... Łóżko… łóżko jest wciąż to samo, w tym samym miejscu, z tymi samymi zasłonami; jest nawet to samo przykrycie, te same poduszki… wszystko tak dobrze zachowane… Co za nieszczęście…
    Pałacowy ogród jest wspaniały. Pokazano mi sad z drzewkami pomarańczowymi, które posadzono na jego prośbę w tym samym roku kiedy zmarł oraz sykomorę posadzoną jego staraniem… Opanował mnie głęboki smutek, kiedy patrzyłam na te drzewa, które przeżyły mojego ojca i przeżyją nas. Obraz kruchości życia. Człowiek jest najbardziej delikatny ze wszystkich stworzeń; umiera, podczas gdy przedmioty stworzone przez niego i na jego użytek przetrwają wieki.
    Ale dość dygresji w tym moim melancholijnym wspomnieniu…  

    Z matką, cesarzową wdową brazylijską, wyjeżdża na dłuższy pobyt do Królestwa Bawarii i przebywa tam w latach 1838-1839, 1843 i 1846.
    W Bawarii odnajduje licznych krewnych oraz swoją babkę ze strony matki - księżną Leuchtenberg, wdowę po księciu Eugeniuszu de Beauharnais.
    Na jednym z rodzinnych spotkań, w zamku opactwa Tegernsee, poznaje swojego kuzyna, przyszłego cesarza Meksyku, arcyksięcia Maksymiliana (1832-1867) - wspominałam o nim przy okazji mojej podróży do Meksyku (Meksyk - historia słowem pisana i pędzlem malowana).
    Ale to nie w Niemczech, lecz w Portugalii wybucha między dwojgiem młodych ludzi gorące uczucie. Na początku 1852 roku, Maksymilian będący w służbie marynarki swojego kraju, stacjonuje w Lizbonie i korzystając z okazji odwiedza rodzinę i brazylijską cesarzową wdowę z córką. Matka Maksymiliana, arcyksiężna Zofia, jest przyrodnią siostrą babki Marii Amélii - obie należą do jednej z najstarszych dynastii niemieckich, Wittelsbachów.
    Arcyksiążę Maksymilian i księżniczka Maria Amélia zaręczają się, co nie jest dobrze widziane w Wiedniu w Domu Habsbursko-Lotaryńskim. 

Arcyksiążę Maksymilian (1832-1867)

Maksymilian I cesarz Meksyku

    W lutym 1852 Maria Amélia zachorowała na szkarlatynę, co zbytnio nie zaniepokoiło otoczenia, ale czas mijał, a ona coraz bardziej podupadała na zdrowiu, męczył ją uporczywy kaszel, pierwszy symptom gruźlicy.
    Z zalecenia lekarzy, w kwietniu tego samego roku, Maria Amélia wraz z matką opuściła lizboński pałac Janelas Verdes (obecnie muzeum sztuki) i wyjechała na Maderę z uzdrawiającym klimatem. Pisała o tym: Gorączka zniknęła jak za przyczyną czarodziejskiej różdżki!
    Mieszkańcy wyspy przyjęli obie kobiety z radością towarzysząc im do miejsca zamieszkania.
    Maria Amélia, wyjeżdżając codziennie powozem na zwiedzanie wyspy i poznając jej roślinność szybko się w niej zakochuje. Pewnego razu, pełna entuzjazmu oświadcza matce:
    Jeżeli któregoś dnia w pełni odzyskam zdrowie - nieprawdaż mamo - zostaniemy na tej wyspie długo, będziemy wędrować po górach, odkrywać nowe ścieżki, tak jak w Stein! (miasto w Bawarii).
    Jednakże stan księżniczki pogarsza się i pod koniec listopada wszelkie nadzieje na wyleczenie znikają. Maria Amélia nie może grać na pianinie ani też rysować. Na początku 1853 roku nie wstaje już z łóżka. Rozumiejąc, że nieunikniona śmierć jest coraz bliżej mówi:
    Moje siły maleją z dnia na dzień; czuję to… to początek końca.
    Po północy, 4 lutego, ksiądz udziela księżniczce wiatyku (łac. viaticum - zapasy na drogę; via - droga) - komunii świętej podawanej choremu (zwykle umierającemu), traktowanej jako pokarm na drogę do wiecznego życia.
    Maria Amélia pociesza matkę słowami:
    Nie płacz… pozwól, niech się spełni wola Boża, niech Bóg przyjdzie mi z pomocą w tej ostatniej godzinie i niech pocieszy moją biedna matkę!
    Około godziny czwartej nad ranem młoda kobieta umiera. Na jakiś czas zabalsamowane ciało księżniczki zostaje wystawione w kaplicy Quinta das Angústias (Nossa Senhora das Angústias - Matki Boskiej Bolesnej) w pobliżu miejsca jej pobytu. Dopiero 7 maja 1853 roku statek ze zwłokami Marii Amélii wypływa do Lizbony, gdzie w oficjalnym pogrzebie uczestniczy jej przyrodnia siostra królowa Maria II.

     Księżniczka spoczęła obok swojego ukochanego ojca Piotra I cesarza Brazylii w Panteonie Dynastii Bragança w Klasztorze São Vicente de Fora (Klasztor świętego Wincentego za Murami). Dwadzieścia lat później dołączyła do nich Amalia de Beauharnais von Leuchtenberg, matka i żona.
    Około 130 lat później, w 1982 roku, doczesne szczątki księżniczki przeniesione zostały na rodzinną ziemię, do Brazylii i umieszczone w klasztorze świętego Antoniego w Rio de Janeiro, obok przyrodnich braci i sióstr.

Ostatnie chwile Marii Amelii - przy łożu czuwa Matka

     Wspomnienie narzeczonej prześladowało Maksymiliana do końca jego życia. Arcyksiążę, głęboko poruszony śmiercią Marii Amélii de Bragança, już po ślubie z belgijską księżniczką Marią Charlottą Koburg, przedsięwziął w 1859 roku pielgrzymkę śladami ukochanej. Podróż ta miała ogromny wpływ na późniejszą akceptację przyjęcia meksykańskiej korony cesarskiej, ale to już inna równie ciekawa historia, zakończona rozstrzelaniem Maksymiliana.
    Maksymilian I po uwięzieniu przez republikanów meksykańskich wysłał do matki Marii Amélii mały medalion Matki Bożej, który zawsze nosił na szyi. Historyk Sylvia de Almeida twierdzi, że był to ostatni hołd władcy złożony przedwcześnie zmarłej narzeczonej. 

Maria Charlotta Koburg (1840-1927)

Arcyksiążę Maksymilian z Marią Charlottą - Meksyk 1857

Édouard Manet - Rozstrzelanie cesarza Maksymiliana I

    Śmierć Marii Amélii de Bragança głęboko poruszyła członków rodziny, nawet tych, którzy nie znali jej osobiście. Piotr II, utrzymując z nią jedynie bliski kontakt epistolarny, w swoim dzienniku, siedem lat po śmierci przyrodniej siostry napisał:
    Dzisiaj uczestniczyłem we mszy świętej odprawionej w intencji mojej zmarłej siostry, z którą byłem tak blisko, a nie mogłem jej poznać osobiście czego bardzo żałuję.  

Portret Piotra II około 1850 roku

Piotr II (1825- 1891) ostatni cesarz Brazylii

    Każdego 4 lutego, cesarzowa wdowa, aż do swojej śmierci, odwiedzała grób jedynaczki. Przywołując jej pamięć sfinansowała budowę szpitala w Funchal dla osób dotkniętych chorobą płuc. Wciąż działający instytut nosi nazwę Hospicio da Princeza Dona Maria Amélia.
    Cesarz Maksymilian I aż do egzekucji, subwencjonował utrzymanie dwuosobowego pokoju w tym szpitalu. Ofiarował między innymi statuę Matki Boskiej Bolesnej - patronki cierpiących.

    W 2008 roku, z okazji 500-lecia nadania Funchal przywileju miasta przez króla Portugalii Manuela I, teatr miejski Baltazar Dias, wystawił operę w dwóch aktach zatytułowaną Orquídea Branca (Biała Orchidea) opowiadającą fikcyjną historię namiętnej miłości księżniczki Marii Amélii do ogrodnika o imieniu José-Maria.
    A skoro o ogrodniku to i ogrodzie okalającym szpital księżniczki Marii Amélii w Funchal, który zwiedziłam na początku kwietnia. Kompleks szpitalny znajduje się mniej więcej na wysokości Quinta Vigia i Santa Catarina Park po przeciwnej stronie Avenida do Infante. Rezydencję Quinta Vigia prezentowałam w poprzednim poście, dzisiaj pokażę ogród przy szpitalu, a w następnej kolejności pospacerujemy po parku Santa Catarina. 

Avenida do Infante

Avenida do Infante - jacarandy dopiero zaczynały kwitnąć

Avenida do Infante

    Na teren Hospicio da Princeza Dona Maria Amelia wchodzimy przez metalową bramę po schodach wiodących na wzgórze, z którego rozciąga się wspaniała panorama miasta. Interesujący jest ogród z imponującą florą, która nie tylko zauroczyła chorą na gruźlicę księżniczkę, ale także i mnie. Tutaj po raz pierwszy zobaczyłam niektóre gatunki roślin takie jak drzewo smocze (Dracaena draco L.) - endemit Madery i Wysp Kanaryjskich (na zdjęciach poniżej).

    Madera, Funchal, 4 kwietnia 2018 roku

    Materiał opracowany na podstawie tekstów francuskich, proszę nie
  traktować go jako źródła.

Linki do pozostałych postów o Maderze:

*Madera - Caniçal, Machico i Narodowy Dzień Motocyklisty
*Międzynarodowy port lotniczy Madery, Santa Cruz i Santo António w Funchal
*Madera - Garajau i Ponta do Garajau z pomnikiem Chrystusa Króla (Cristo
 Rei do Garajau)
*Quinta Vigia jeden z najpiękniejszych ogrodów na Maderze
*Historia brazylijskiej księżniczki, której pamięć jest wciąż żywa w Funchal na
 Maderze
*Ogrody w Funchal oraz odkrywcy, zdobywcy, osadnicy, kolonizatorzy, mędrcy,
 ewangeliści… Madery
*Sztuka na Rua de Santa Maria, najstarszej ulicy w Funchal
*Funchal - z portu kolejką górską na Monte
*Madera - wędrówka szlakiem Levada dos Tornos, z Monte do Camacha

*Madera - fenomen doliny Curral das Freiras 
*Z Pico Dos Barcelos do Câmara de Lobos 
*Jedyna taka!
*Na szlaku maderskiego półwyspu Ponta de São Lourenço 
*Madera - Santana i Park Leśny Queimadas
*Pożegnanie z Maderą - spacer po Funchal