Ateny, wokół Akropolu

... cd   
    ATENY – magia słowa samego w sobie, czy treści w słowie zawartej?
Ateny antyczne, czy bezmiar chaotycznej zabudowy nowożytnej stolicy Grecji? Z której strony je ugryźć, żeby niczego nie pominąć?

    Ateny, kolebka europejskiej cywilizacji, gdzie zostały sformułowane podstawowe pojęcia, takie jak sprawiedliwość, demokracja, logika, etyka… zapraszają w świat zabytków, chociaż na pierwszy rzut oka wydają się mało interesujące.

    To tutaj, w mieście i na przedmieściach, żyje niemal połowa populacji tego kraju, czyli około pięciu milionów zameldowanych jak i niezameldowanych obywateli…

    W drodze do Aten (pamiętacie poprzedni dzień mojej wielkiej greckiej wycieczki, o którym pisałam tutaj) poinformowano mnie, że nie należy zapuszczać się w boczne, mniej oświetlone uliczki miasta, nie należy też się tam zatrzymywać, rozmawiać z kimkolwiek, ani też nie reagować na nieprawidłowe zachowania, sprzeczki, bójki, które być może celowo są wywoływane ażeby tylko zatrzymać przechodnia. Równie niebezpiecznym miejscem jest metro.

   Dlaczego tak się dzieje, dlaczego tylu młodych policjantów strzeże bezpieczeństwa mieszkańców?

    Wytłumaczenie jest bardzo proste. Otóż przemycani łodziami i wyrzucani na brzeg imigranci nie posiadają dokumentów, nikt też nie liczy szczęśliwców, którym udało się postawić stopę na lądzie i tych, którzy utonęli w morzu. Przybysze, w poszukiwaniu zajęcia, włóczą się po ulicach, a nawet mieszkają na nich wdając się w rozboje, kradzieże, a nawet morderstwa. Są bezimienni, a nawet bezkarni, bez paszportów, bez dowodów tożsamości. Niektórym udaje się zameldować urodzone w Grecji dziecko…

Ateńska policja

Też zarabiają na życie

Stare wpisało się w nowe

     Ale Ateny to coś więcej niż jego nowożytne oblicze.

Ateny to także mity i nie sposób przejść do historii miasta nie wspominając o jego opiekunce bogini Atenie.

   A jak to się stało, że właśnie bogini mądrości, sztuki i wojny sprawiedliwej, ta, która według obiegowej wiedzy urodziła się w niecodzienny sposób wyskakując w pełnej zbroi z głowy Zeusa, została opiekunką Aten?

   Otóż nie tylko bogini mądrości chciała panować nad miastem, również Posejdon – bóg mórz, trzęsień ziemi, żeglarzy i rybaków był nim zainteresowany. Spór o zwierzchnictwo przeciągał się, bogowie stali za Posejdonem, boginie za Ateną, a sam Zeus wstrzymał się od głosu, co w rezultacie oznaczało remis. W końcu Atena i Posejdon stanęli do konkursu. Każde z nich miało ofiarować miastu coś cennego. Bóg mórz wbił swój trójząb w skałę i wtrysnęła słona woda, a kiedy Atena wbiła włócznię wyrosło drzewo oliwne, które stało się symbolem pokoju i dostatku. Od tej pory to właśnie ona opiekowała się ludźmi, pomagała im w hodowli zwierząt, wymyśliła wędzidła, nauczyła garncarstwa, dała ludziom ekierkę i kątomierz…

Tympanon wschodni Partenonu - mityczna scena narodzin Ateny (w środku Zeus i Atena)

Tympanon zachodni Partenonu - mityczna scena sporu Ateny i Posejdona

    Zwiedzanie miasta zaczęłam od południowej strony Akropolu.

Wczesnym rankiem, ażeby uniknąć tłumów weszłam do Muzeum Akropolu, które otwarto w czerwcu 2009 roku. Supernowoczesny budynek, zaprojektowany przez Bernarda Tschumi, jeszcze przed otwarciem stał się okazją do nasilenia kampanii, prowadzonej od kilkudziesięciu lat, dotyczącej zwrotu fragmentów płaskorzeźb. Liczące sobie dwa i pół tysiąca lat płaskorzeźby z Partenonu, największej świątyni Akropolu, wywiózł z Grecji do Anglii na początku dziewiętnastego wieku, brytyjski ambasador Imperium Ottomańskiego, lord Elgin. Do niedawna Brytyjczycy utrzymywali, że Grecja nie ma odpowiednich warunków do ich eksponowania. Jednak wraz z otwarciem nowego Muzeum Akropolu, wyposażonego nowocześniej niż Muzeum Brytyjskie, ten argument odpadł i arcydzieła nie zostały zwrócone.

    Budynek o powierzchni dwudziestu jeden tysięcy metrów kwadratowych składa się z trzech kondygnacji. Pierwsza wsparta jest na około stu betonowych filarach rozstawionych w taki sposób ażeby nie naruszyć starożytnych ruin. Część ruin można oglądać poprzez transparentną podłogę, zarówno przed wejściem do muzeum jak i na parterze budynku. Niektórzy z lękiem stawiają kolejny krok na zawieszonej przejrzystej tafli. Przed gmachem dodatkowo skonstruowano olbrzymich rozmiarów zadaszenie wsparte na czterech kolumnach, które chroni ruiny na zewnątrz. Tędy wchodzi się do głównego holu z tymczasową przestrzenią wystawienniczą. Na środkową kondygnację, mieszczącą stałą kolekcję, można dostać się przez rampę wykonaną ze szkła. Piętro ma dwa poziomy i funkcjonuje jak ogromna antresola, służy jako taras widokowy oraz przestrzeń o przeznaczeniu komercyjnym. Kulminacją budynku jest Galeria Partenonu,  prostokątna całkowicie przeszklona przestrzeń wysunięta w kierunku Akropolu, która wymiarami odpowiada szerokości i długości świątyni bogini Ateny Dziewicy. To tam można obejrzeć fryz joński, który niegdyś zdobił świątynię. Ze stu sześćdziesięciu metrów długości fryzu, przedstawiającego procesję panatenajską zachowało się sto trzydzieści, duża jego część znajduje się w Anglii. Na szczęście mogłam tam robić zdjęcia. Nie mogłam natomiast sfotografować większości zabytków muzealnych, takich jak naczynia mykeńskie, najprawdopodobniej urny, z motywami geometrycznymi pochodzące z czternastego stulecia przed naszą erą, naczynia z wysoką szyją używane w czasie zaślubin, te z trzema uchami służyły do mycia pana młodego. Były to czasy, gdy męża wybierał ojciec dla swojej około dwunastoletniej córki, która przed ślubem oddawała bogini swoje zabawki…

    Całe pierwsze piętro objęte było zakazem fotografowania. Arcydzieła greckich rzeźbiarzy z okresów wieków ciemnych, archaicznych, klasycznych, hellenistycznych i rzymskich mogłam jedynie zapisać w pamięci. Przyglądałam się kouros - greckiej rzeźbie okresu archaicznego przedstawiającą nagiego młodzieńca bez brody, o wyprostowanej sylwetce z wysuniętą do przodu lewą nogą, zamkniętych dłoniach i tajemniczym, archaicznym uśmiechu, prawdopodobnie wyobrażeniem Apolla i korze -  rzeźbie przedstawiającej młodą kobietę o charakterystycznym wyrazie twarzy, łagodnym, nieco sztucznym uśmiechu, wyprostowanej, posągowej sylwetce, czasami rozluźnionej niesymetrycznym ułożeniem rąk i w przeciwieństwie do kouros zawsze ubranej w szatę kryjącą szczegóły anatomii postaci. Na Akropolu odnaleziono szczątki czternastu kor ustawionych po wschodniej stronie Partenonu. Jak większość marmurowych rzeźb, kory były polichromowane.

    Od prostych form rzeźbiarskich okresu archaicznego przechodziłam poprzez formy coraz bardziej naturalne do perfekcyjnego stylu klasycznego. Zatrzymałam się przed trójkątną marmurową grupą rzeźbiarską i podziwiałam symbol płodności - karmiącą lwicę; węża – symbol Ateny; powalonego przez dwa lwy byka; Heraklesa walczącego z Trytonem; figurę trzygłowego demona z ogonem i skrzydłami, trzymającego w rękach trzy żywioły... Przyjrzałam się także Nike Bezskrzydłej zdejmującej sandał – rzeźbie typu mokrych szat i wielu, wielu innym. Przy okazji dowiedziałam się, że trzy równe palce u stóp kobiety świadczą o jej greckim pochodzeniu. Chi, chi, chi… i w tym miejscu radzę zrobić sobie przerwę i obejrzeć swoje stopy. Ech, gdyby mój duży palec był o jakieś trzy milimetry dłuższy, śmiało mogłabym powiedzieć, że moje korzenie są w Grecji. Główną jednak atrakcją tego piętra były kariatydy pochodzące z Erechtejonu, których w greckiej kolekcji jest pięć, szósta znajduje się w British Muzeum

Muzeum Akropolu z zewnętrznym, tarasem na piętrze

Muzeum Akropolu - przed wejściem

W przeszklonych podłogach przed wejściem do muzeum odbija się dach

W nie przesłoniętych ruinach widać betonowe filary gmachu

Hol Muzeum Akropolu - transparentne podłogi, dużo szkła, przestrzeni i światła

Galeria ceramiki oraz znalezisk z sanktuariów położonych wokół Akropolu

Niezwykle cenne wazy, amfory... i zakaz fotografowania... za bramkami

Akropol - drugi i trzeci wiek przed naszą erą - makieta w holu muzeum

Ateny - drugi wiek przed naszą erą - makieta w holu muzeum

Marmurowe płaskorzeźby

Galeria Partenonu z fryzem jońskim dookoła

Muzeum Akropolu umożliwiło zwiedzającym obserwację procesu konserwacji marmurowych zabytków

Naukowcy pracujący nad renowacją wykorzystują innowacyjne techniki laserowe

Takich stanowisk oczyszczania marmuru świtałem laserowym jest kilka, niektóre przeszklone

Duży taras widokowy na piętrze muzeum - w tle Wzgórze Likavitos

Sklep z pamiątkami i kafeteria na drugim piętrze Muzeum Akropolu

    Na wapiennym wzgórzu Akropolu ateńskiego, kilka minut po godzinie dziewiątej było już mnóstwo turystów różnych narodowości. Zatrzymywali się w grupach i słuchali swoich przewodników. Wysoka temperatura nie zniechęcała nikogo. Cień rzucały jedynie starożytne świątynie i drzewo oliwne w sąsiedztwie Erechtejonu… Za to u stóp wzgórza piętrzyły się gaje oliwne i śródziemnomorskie sosny...

    Moja wspaniała grecka grupa cień znalazła w restauracji Tepina, która znajduje się w historycznym centrum miasta w malowniczej dzielnicy Plaka i której właścicielką jest Polka o imieniu Aleksandra. Zajęłyśmy z Grażyną miejsce na wiklinowej kanapie wymoszczonej miękkimi poduszkami, pod płóciennymi szczelnie rozstawionymi parasolami i przy wentylatorze rozpylającym wodną mgiełkę. Natychmiast przyniesiono nam mocno schłodzoną wodę w wysokich szklankach, za którą się nie płaci i przyjęto zamówienie. Gości w porze lunchu było bardzo dużo, więc na jedzenie trzeba było trochę poczekać. Nikomu to jednak nie przeszkadzało, bo w tak pięknym zakątku i w taki upał każdy chętnie odpoczywał. Mieliśmy dwie godziny wolnego czasu. Ja jednak przeznaczyłam jedną godzinę na sjestę i jedną godzinę na indywidualne zwiedzanie. W niewielkiej odległości od Tepiny znajdowała się Biblioteka Hadriana i rzymskie forum zbudowane za czasów Oktawiana Augusta, które miało być uzupełnieniem ateńskiej agory z ośmiokątną Wieżą Wiatrów – najlepiej zachowaną budowlą antyczną. Niemal nietknięty jej stan graniczy z cudem. 
    Początkowo sądzono, że w wieży pochowano Sokratesa i Platona. Jednak nie był to grobowiec. Przeznaczenie budowli sugerują płaskorzeźby umieszczone na fasadach. Na każdej można łatwo rozpoznać jeden z ośmiu wiatrów świata. Na szczycie znajdował się ośmiometrowy wskaźnik kierunku wiatru z ruchomym posążkiem Trytona. Wieżę zaprojektował syryjski astronom Andronikos z Kyrros w pierwszym wieku przed naszą erą. Przed czterema ścianami znajdowały się dwukolumnowe portyki, nad którymi umieszczono zegary słoneczne. Wewnątrz stał potężny skomplikowany mechanizm zegara wodnego według projektu genialnego konstruktora, wynalazcy, fizyka i matematyka Ktesibiosa z Aleksandrii. Zasilał go stały strumień wody ze źródła na Akropolu. Ale wieża nie była jedynie zegarem i kalendarzem. Ta osobliwa budowla mieściła urządzenie wyznaczające ruchy słońca i księżyca na tle zodiaku. Grecy w czasach Ktesibiosa umieli mierzyć długość godzin, dni i nocy...

    Zapraszam na dalszy ciąg opowieści, którą znajdziecie w podpisach pod zdjęciami...

W drodze na Akropol

Mijam luksusowe kamienice - w jednym z okien odbija się Akropol

Kamienice z marmurową okładziną

Sanktuarium Dionizosa Eleuthereusa zbudowane za czasów tyrana Pizystrata - VI w. p.n.e.

Urządzano tu festiwale na cześć Dionizosa zwane Wielkimi Dionizjami

Tutaj narodził się antyczny dramat

W teatrze Dionizosa wystawiano sztuki Ajschylosa, Arystofanesa, Eurypidesa i Sofoklesa

Wokół teatru przybywało budowli m. in. odeon Peryklesa, sanktuarium Asklepiosa

W II w. p.n.e. wydłużona hala kolumnowa  połączyła teatr Dionizosa z pobliskim odeonem Herodesa Attykusa

Między teatrem Dionizosa Eleuthereusa a odeonem Herodesa Attykusa

Odeon został wzniesiony w 161r przez Herodesa Attykusa - nauczyciela cesarza Marka Aureliusza

Może zagram jakąś rolę w teatrze Dionizosa ... ?

Schody prowadzące na Propyleje, monumentalnej budowli, bramy na planie prostokąta z kolumnami

Propyleje - wejście na Akropol - wzniósł je Menesikles  w porządku doryckim, z marmuru pentelickiego

Propyleje od strony Partenonu - brama mniejsza i większa

Na prawo od Propylejów - świątynia Ateny Nike Bezskrzydłej z V w. p.n.e.

W płn-zach skrzydle Propylejów mieściła się pinakoteka ateńska z przedsionkiem z kolumnadą dorycką

Propyleje - część zachodnia - nawa z kolumnami w porządku jońskim

W tle Partenon, świątynia Ateny Dziewicy z marmuru pentelickiego

 17 kolumn na dłuższym boku i 12 na krótszym boku świątyni

W cieniu Partenonu. A po prawej Erechtejon - świątynia poświęcona Posejdonowi i Atenie

Świątynię wzniesiono na cześć Erechteusza, jednego z pierwszych królów ateńskich

Erechtejon - ukształtowanie terenu wymusiło dwupoziomowy układ świątyni

Portyk Erechtejonu z kariatydami - w tym miejscu toczył się spór miedzy Ateną a Posejdonem

Widok z Akropolu na pozostałości Świątyni Zeusa Olimpijskiego

Nowożytne Ateny u stóp wzgórza

Wszystkie elementy wrócą na swoje miejsce

Widok z Akropolu na dorycką świątynię Hefajstosa poświęconą także Atenie - patronom rzemiosła

Widok z Akropolu na najwyższe Wzgórze Likavitos (278 m), na które wjechać można kolejką

Święta Droga przybrała nazwę  Panatenajskiej - prowadzi z placu handlowego, agory, na Akropol

Areopag, wzgórze Aresa - marmurowa skała. Tutaj sądzony był przez 12 bogów, bóg wojny Ares

Areopag - widok z Propylejów. Przemawiał tam św. Paweł z Tarsu (Dz 17,16-34)

Cerkiew Dwunastu Apostołów przy Drodze Panatenajskiej

 Stoa Attolosa - hala kolumnowa i Wzgórze Akropolu

Gimnazjum w Keramejkos - dzielnica w starożytnych Atenach usytuowana w historycznej agorze

Obserwatorium Astronomiczne na Wzgórzu Nimf i Cerkiew św. Mariny

Świątynia Hefajstosa - kolumny porządku doryckiego stoją na trójstopniowej krepidomie

Celę świątyni otacza kolumnada - 6 kolumn na krótszym boku i 13 na dłuższym

Wnętrze celi otacza pojedyncza kolumnada - peripteros

W restauracji Tepina - pora na obiad

Siedzę tu... obok ośmiokątnej Wieży Wiatrów... i piję mrożoną kawę

Forum rzymskie obok Wieży Wiatrów - pełniącej funkcję wiatrowskazu, zegara wodnego i słonecznego

Zefir - bóg wiatru zachodniego, nagi z kwiatami

Apeliotes - bóg wiatru wschodniego z owocami

Boreasz - bóg wiatru północnego, przedstawiany jako brodaty starzec o dwóch twarzach

Notos - bóg wiatru południowego z naczyniem na wodę

Euros - bóg wiatru południowo - wschodniego przedstawiany jako starszy mężczyzna ze skrzydłami

Kajkias - bóg wiatru północno - wschodniego z wielkimi skrzydłami i tarczą pełną gradu

Lips - bóg wiatru południowo - zachodniego ze skrzydłami i rufą

Skiron - bóg wiatru północno - zachodniego z wielkimi skrzydłami i naczyniem

Wieżę zaprojektował syryjski astronom Andronikos 

Forum rzymskie - uzupełnienie ateńskiej agory z bramą Ateny Archegetis (Ateny rządzącej)

Pozostałości Biblioteki Hadriana - niegdyś biblioteka, archiwum, siedziba szkoły filozoficznej

        W Atenach na Areopagu przemawiał Apostoł Paweł. A oto co powiedział (Dz 17,16-34)

16 Czekając na nich w Atenach, Paweł burzył się wewnętrznie na widok miasta pełnego bożków.  
17 Rozprawiał też w synagodze z Żydami i z „bojącymi się Boga” i codziennie na agorze z tymi, których tam spotykał.  
18 Niektórzy z filozofów epikurejskich i stoickich rozmawiali z nim: «Cóż chce powiedzieć ten nowinkarz?» – mówili jedni, a drudzy: «Zdaje się, że jest zwiastunem nowych bogów» – bo głosił Jezusa i zmartwychwstanie.  
19 Zabrali go i zaprowadzili na Areopag, i zapytali: «Czy moglibyśmy się dowiedzieć, jaką to nową naukę głosisz?  
20 Bo jakieś nowe rzeczy kładziesz nam do głowy. Chcielibyśmy więc dowiedzieć się, o co właściwie chodzi».  
21 A wszyscy Ateńczycy i mieszkający tam przybysze poświęcają czas jedynie bądź na omawianie, bądź na wysłuchiwanie czegoś nowego.  
22 «Mężowie ateńscy – przemówił Paweł, stanąwszy w środku Areopagu – widzę, że jesteście pod każdym względem bardzo religijni.  
23 Przechodząc bowiem i oglądając wasze świętości jedną po drugiej, znalazłem też ołtarz z napisem: „Nieznanemu Bogu”. Ja wam głoszę to, co czcicie, nie znając.  
24 Bóg, który stworzył świat i wszystko, co w nim istnieje, On, który jest Panem nieba i ziemi, nie mieszka w świątyniach ręką zbudowanych  
25 i nie odbiera posługi z rąk ludzkich, jak gdyby czegoś potrzebował, bo sam daje wszystkim życie i tchnienie, i wszystko. 26 On z jednego [człowieka] wywiódł cały rodzaj ludzki, aby zamieszkiwał całą powierzchnię ziemi. Określił [im] właściwe czasy i granice zamieszkania, 
27 aby szukali Boga; może dotkną Go i znajdą niejako po omacku. Bo w rzeczywistości jest On niedaleko od każdego z nas.  
28 W Nim bowiem żyjemy, poruszamy się i jesteśmy, jak to powiedzieli niektórzy z waszych poetów: „Jesteśmy bowiem z jego rodu”.  
29 Będąc więc z rodu Bożego, nie powinniśmy sądzić, że Bóstwo jest podobne do złota albo do srebra, albo do kamienia, wytworu rąk i myśli człowieka.  
30 Nie biorąc pod uwagę czasów nieświadomości, wzywa Bóg teraz wszędzie i wszystkich ludzi do nawrócenia,  
31 dlatego że wyznaczył dzień, kiedy to sprawiedliwie będzie sądzić świat przez Człowieka, którego na to przeznaczył, po uwierzytelnieniu Go wobec wszystkich przez wskrzeszenie Go z martwych».
32 Gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni się wyśmiewali, a inni powiedzieli: «Posłuchamy cię o tym innym razem».  
33 Tak Paweł ich opuścił.  
34 Niektórzy jednak przyłączyli się do niego i uwierzyli. Wśród nich Dionizy Areopagita i kobieta imieniem Damaris, a z nimi inni.

    Na koniec chciałabym jeszcze uzupełnić moją wypowiedź dotyczącą bogini mądrości Ateny. Warto byłoby się jej przyjrzeć nieco bliżej i sięgnąć po Mity greckie - kompendium mitologii greckiej Roberta Gravesa, którego polskie wydanie ukazało się w 1967 roku nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego, w przekładzie Henryka Krzeczkowskiego. Są tam inne treści od tych zawartych w Mitologii Jana Parandowskiego, która przez lata znajduje się  na liście lektur szkolnych.

    Polecam także link do posta zaprzyjaźnionej blogerki.

    W następnym poście opowiem o Ewzoni, greckiej kompanii reprezentacyjnej…

Ateny – środa, 5 września 2012 roku 

cdn...