Na terenie gminy Krynica Zdrój znajdziemy wiele cerkwi łemkowskich, w większości typu północno-zachodniego. Niemalże każda wieś posiada swoją drewnianą perłę, którą z dumą prezentuje turystom.
Najstarsze świątynie charakteryzuje układ trójdzielny, na który składają się nawa, prezbiterium i babiniec. Ułożone na jednej osi pomieszczenia, z szerszą nawą, wymiarami były zbliżone do kwadratu. Babiniec lub jego części obejmowano słupami pochyłej wieży, zwieńczonej oddzielnym pięterkiem, tak zwaną izbicą. Wieże, podobnie jak w kościołach rzymskokatolickich wznoszono w konstrukcji ramowo-słupowej, które często otoczone były niskim, oszalowanym obejściem zwanym zachatą.
Nawę i prezbiterium kryto wysokimi namiotowymi, łamanymi uskokowo dachami. Wieńczyły je, podobnie jak wieżę, baniaste hełmy z pozornymi latarniami...
Pod koniec osiemnastego wieku bryły cerkiewne ulegały pewnym zmianom, wydłużano nawy i babińce, dachy posiadały już uskoki w nierównych odstępach, a prezbiteria często zamykano trójbocznie. Cerkwie o podobnych bryłach stawiano także w dziewiętnastym wieku...
Swoje piętno na drewnianym budownictwie cerkiewnym Galicji, w tym również Małopolski, odcisnęły lata dwudzieste i trzydzieste ubiegłego stulecia. Zaznaczyły się one poszukiwaniem tak zwanego ukraińskiego stylu narodowego...
Cerkwie w Piorunce i Polanach zwiedziliśmy po drodze z Krynicy Zdroju do Szymbarka.
Cerkiew pod wezwaniem świętych Kosmy i Damiana w Piorunce, obecnie kościół rzymskokatolicki Matki Bożej Różańcowej powstał w tysiąc siedemset dziewięćdziesiątym ósmym roku. Jest to cerkiew łemkowska, typu północno-zachodniego, orientowana, trójdzielna. Ściany pobito gontem, dachy zaś, zwieńczone baniastymi hełmami, pokryto blachą.
We wnętrzu ozdobionym polichromią znajduje się ikonostas z przełomu siedemnastego i osiemnastego wieku. Najciekawszym, niezmiernie rzadko umieszczanym w ikonostasie jest świecki element - portret łemkowskiego pasterza na tle panoramy górskiej.
Po obu stronach nawy znajdują się ołtarze z początku osiemnastego wieku.
Trzecią z prezentowanych przeze mnie cerkwi łemkowskich znajdujących się w miejscowościach rozpoczynających się kolejną literą alfabetu P, jest cerkiew pod wezwaniem świętego Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku - jedna z ciekawszych, bardzo stara drewniana budowla sakralna wzniesiona w tysiąc sześćsetnym roku, z przekształcaną na przestrzeni wieków bryłą. Wcześniej cerkiew znajdowała się bliżej rzeki. W latach tysiąc osiemset trzynaście - czternaście, ze względu na zagrożenia powodziowe przeniesiono ją w obecne miejsce.
W dwa tysiące trzynastym wpisano ją na listę UNESCO.
Do Powroźnika z Krynicy Zdroju jeździliśmy kilka razy, ale dopiero kiedy wybraliśmy się tam rowerami, cerkiew zastaliśmy otwartą. Warto było pojechać tam po raz kolejny bowiem wewnątrz znajdują się piękne polichromie z początków siedemnastego wieku.
W środku panował półmrok i niestety nie mogłam zrobić ani jednego zdjęcia z fleszem. Młody mężczyzna, któremu opiece powierzono świątynię, zaprosił nas do zakrystii. Tam opowiedział nam między innymi o malowidłach ściennych, mocno zakurzonych zębem czasu. Od niego dowiedzieliśmy się, że trwające przy ikonostasie prace konserwatorskie finansowane są ze środków będących w dyspozycji Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie - w ramach dotacji celowych z budżetu państwa na finansowanie lub dofinansowanie prac remontowych i konserwatorskich obiektów zabytkowych - przekazane jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów publicznych.
Obecny kościół parafialny w Powroźniku należy do najcenniejszych zabytków budownictwa drewnianego w Polsce.
Zbudowany w konstrukcji zrębowej posiada typowy układ trójdzielny obejmujący prezbiterium, nawę i babiniec, ponad którym wznosi się wieża o konstrukcji słupowej zakończona izbicą, dużą kopułą, ślepą latarnią i makówką z krzyżem. Interesującą konstrukcję posiada nakrycie kwadratowej nawy w formie pozornego sklepienia imitującego w uproszczeniu kopułę. Jego kształtowi odpowiada na zewnątrz wysoki dach dwukrotnie załamany zwieńczony wysmukłą wieżyczką. Trzecia baniasta kopułka wieńczy prezbiterium.
Szczególnie cenną częścią budowli jest zakrystia, przylegająca do prezbiterium od północy, do której to byliśmy zaproszeni przez wspomnianego wyżej pracownika MOT-u. Jej wnętrze pokrywa cenna polichromia, stanowiąca jeden z unikalnych w Polsce zabytków ruskiego malarstwa ściennego.
Historia budowy kościoła, przedmiot kilku studiów i prac naukowych, jest bardziej skomplikowana niż wydawać by się mogło.
Pierwszą cerkwią wzniesioną w tysiąc sześćsetnym roku jest najprawdopodobniej obecna zakrystia. Inskrypcja fundacyjna na belce ściany północnej wyłaniającą się spod polichromii wskazuje zapewne datę powstania obiektu. Napis częściowo odczytał mgr Jarosław Giemza z Muzeum Zamku w Łańcucie.
Brzmi on: Roku Bożego 1600 miesiąca października dnia 5.... za grzechów odpuszczenia.
Obecny kościół wybudowany został, kierując się w datowaniu napisem fundacyjnym wyrytym na belce zrębowej południowej ściany nawy, w roku tysiąc sześćset czwartym.
Napis ten brzmi: Mikola Kernoziucki An Dni 1804 oraz drugi Bartolomeu Anno Do... Być może są to podpisy budowniczych.
Prawdopodobnie w tysiąc osiemset trzynastym roku, po przeniesieniu kościoła na obecne miejsce, dołączono do niego obecną zakrystię, w której znajduje się cenna choć mocno zniszczona polichromia ze scenami biblijnymi ze Starego i Nowego Testamentu. Napis fundacyjny udało się odczytać w całości Jarosławowi Giemzie dopiero w tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym ósmym roku.
Brzmi on: Roku Pańskiego 1607 18 Juna ten przybytek Domu Bożego dał zmalować kosztem swym ociec Michał Miescki Prezbiter Powroźnicki na cześć Bogu w Troici Jedynemu
Zniszczoną zębem czasu świątynię odremontowano gruntownie w latach tysiąc dziewięćset sześćdziesiąt pięć- sześćdziesiąt sześć staraniem ówczesnego księdza proboszcza Jana Zielińskiego według programu ustalonego z władzami konserwatorskimi.
Na ścianach oraz sklepieniu zakrystii w polichromii z początków siedemnastego stulecia odnajdziemy Boga Ojca, Ukrzyżowanie, Złożenie do Grobu oraz sceny z życia Chrystusa i Marii.
Głównym wyposażeniem cerkwi jest ikonostas pochodzący z pierwszej połowy osiemnastego wieku, obecnie eksponowany we fragmentach. Na pierwotnym miejscu, na styku nawy i prezbiterium, umieszczone są ikony apostołów oraz proroków starotestamentowych. Na środku, pomiędzy apostołami widzimy Koronację Marii. Dolna część ikonostasu to ikony namiestne oraz rząd prazdników, umieszczonych przy ścianie prezbiterium. W cerkwi znajduje się kilka ikon siedemnastowiecznych w tym Sąd Ostateczny z tysiąc sześćset dwudziestego trzeciego roku oraz Pieta z tysiąc sześćset czterdziestego szóstego, w ołtarzu głównym Matka Boża z Dzieciątkiem, w ołtarzu bocznym w nawie Chrystus u Słupa.
Ta perła architektury drewnianej cała pobita gontem oddalona od drogi głównej, skrywa się wśród wiekowych drzew liściastych i trudną ją dostrzec w tej gęstwinie zieleni.
Piorunka, Polany, Powroźnik, wrzesień 2014 roku
Małopolska - Szlak Architektury Drewnianej - linki
Andrzejówka
Banica
Berest
Binarowa
Brunary Wyżne Czarna i Czyrna
Dubne i Leluchów
Kwiatoń
Łosie
Milik
Mochnaczka
Muszynka
Piorunka, Polany, Powroźnik
Ropa
Sękowa
Słotwiny
Szymbark
Szczawnik
Tylicz
Uście Gorlickie
Wawrzka
Wierchomla
Wojkowa
Wysowa
Złockie
Żegiestów
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz