Białystok - Magiczny Świat Domków dla Lalek w Muzeum Historycznym, Kościół świętego Wojciecha i...

    Z Alicją, przyjaciółką z lat przedszkolnych i szkolnych spotkałam się w Białymstoku w pierwszą sobotę marca. Alicja bardzo chciała zobaczyć tymczasową ekspozycję domków dla lalek w siedzibie Muzeum Historycznego przy ulicy Warszawskiej 37, a ja jako że w muzeum tym jeszcze nie byłam z przyjemnością przystałam na jej propozycję. 

    Siedziba Muzeum Historycznego jest jednym z najlepszych przykładów miejskiej rezydencji w Białymstoku w stylu architektury secesyjnej nurtu klasycyzującego. Jego elewację frontową zdobią motywy roślinne, charakterystyczne dla secesji - kwiaty słonecznika, ułożone gęsto gałązki laurowe z kulkami owoców, a także wianuszki laurowe przecięte trzema pionowymi paskami. Zachowany został pierwotny układ wnętrz, a także wystrój sztukatorski sufitów (pierwotnie polichromowany), oryginalna stolarka i klatka schodowa z kutą balustradą.

    A teraz trochę historii fabrykanckiej rodziny Cytronów, związanej nie tylko z Białymstokiem, ale i z Supraślem, właścicielami zabytkowej kamienicy, w której obecnie mieści się muzeum.

    Historia ta rozpoczyna się na początku XX wieku. W 1903 roku, bądź na początku 1904, umiera Adolf Bucholtz, syn założyciela jednej z największych fabryk włókienniczych w białostockim okręgu przemysłowym. Fabryka powstała w Supraślu w roku 1838.
    Adolf Bucholtz ożenił się z Adelą Scheibler, córką potężnego łódzkiego przemysłowca. Po śmierci męża to właśnie ona sprzedaje supraską fabrykę Samuelowi Hirszowi Cytronowi. W 1910 roku w fabryce tej zatrudnionych było 100 robotników.
    W 1915 roku, Rosjanie w ramach ewakuacji wszystkich urządzeń technicznych, wywieźli z fabryki wszystkie części wykonane z niklu i miedzi. Udało się natomiast ocalić przed wysadzeniem kotły i maszyny parowe.
    Po 1919 roku Samuel Cytron był jednym z organizatorów odradzającego się przemysłu. Jego fabryka do produkcji sukna wykorzystała ogromne ilości starych, brudnych bandaży ze szpitali wojskowych. W 1921 roku Cytron był współzałożycielem Związku Białostockiego Wielkiego Przemysłu. Celem tej monopolistycznej organizacji była pomoc przy zakupie surowców i zbycie towarów. W 1922 roku w supraskiej fabryce zatrudnionych było już ponad 300 robotników.
    Samuel Hirsz Cytron posiadał liczne potomstwo. Syn Abel, który częściej używał imienia Aleks, mieszkał w lokalu przy kantorze fabrycznym na ulicy Kupieckiej 35 ( obecnie Malmeda), Beniamin mieszkał w pałacyku przy Warszawskiej 37, Efim na ulicy Lipowej 35 i Simon na Fabrycznej 10. Jego cztery córki, Chana Perla, Roza, Jochwed i Sonia ożenione były z białostockimi fabrykantami - Rabinowiczem, Marejnem i Bornsztejnem.
    Tuż przed wybuchem II wojny światowej Cytronowie opuścili Białystok i wyjechali do USA.
źródło: http://www.muzeum.bialystok.pl/s,muzeum-historyczne,28.html

    Wejdźmy do kamienicy...
    Najpierw korytarz, który oprócz funkcji komunikacyjnych, spełniał też rolę galerii. Można tu znaleźć między innymi obrazy Jana Chruckiego, Ludwika Grabowskiego, Ignacego Pinkasa, Franciszka Kędzia.

    A teraz zajrzyjmy do saloniku bordowego, w którym przyjmowano gości przed przejściem do jadalni. W saloniku znajduje się komplet polskich mebli z przełomu wieków dziewiętnastego i dwudziestego, stół z Wilna, serwantka polska, stolik "karciak", polski kilim i tremo z konsolą, białostocki talerz cynowy z 1892 roku, gramofon, fotografie rodzinne rodziny Stołeckich.

    Z saloniku bordowego przejdźmy do jadalni z centralnie ustawionym stołem, który rozkładany był tak, by mogło przy nim usiąść od dwunastu do dwudziestu czterech osób. Oprócz polskiego kompletu mebli, stołu i dwunastu krzeseł, znajdują się w jadalni inne polskie meble z dziewiętnastego i dwudziestego wieku, takie jak kredens, pomocnik z lustrem, otomana, serwantka, stolik do robótek a także niemiecki zegar szafowy podłogowy.

    Za jadalnią niespodzianka, drugi salonik, tym razem salonik błękitny, do którego goście przechodzili na herbatę, słuchali muzyki, rozmawiali.
    W pomieszczeniu znajduje się polski stół z sześcioma krzesłami, białostocki kredens, polska serwantka, rosyjski stolik pod samowar, niemieckie tremo a także pianino Ernst Irmler z Lipska.

    Teraz zajrzyjmy do buduaru pani domu, do którego goście nie mieli wstępu. Tutaj jego właścicielka odpoczywała, poprawiała toaletę, oddawała się lekturze...
    W buduarze oprócz polskiej toaletki i sekretarzyka, znajdziemy stolik do robótek, niemiecki szezlong, wiele bibelotów, na manekinie bieliznę damską z około tysiąc dziewięćsetnego roku oraz fotografie Białegostoku z początku dwudziestego wieku.

    Buduar pani domu graniczy z gabinetem pana domu, miejscem pracy, w którym pan domu przyjmował ważnych partnerów i organizował kameralne spotkania towarzyskie. Interesy zaś prowadził w kantorze tak jak wszyscy białostoccy przemysłowcy.
    Na wyposażeniu gabinetu znajduje się dziewiętnastowieczny sejf warszawski, polska sekretera, biurko i stolik do szachów, niemiecki komplet foteli i szafa biblioteczna, wiele bibelotów i fotografii...

    Na uwagę zasługuje pomieszczenie z makietą barokowego miasta Białegostoku, w okresie jego największego rozkwitu, to jest w drugiej połowie osiemnastego wieku, kiedy Białystok zyskał renomę jednej z najpiękniejszych siedzib magnackich w ówczesnej Polsce, wzbudzającej podziw nie tylko rodaków, ale i cudzoziemców.
    Miasto na makiecie długiej na pięć i szerokiej na trzy i pół metra odtworzono na podstawie:
- inwentarza sporządzonego po śmierci w 1771 roku ostatniego
  właściciela Białegostoku - Jana Klemensa Branickiego
- planu G. Beckera z 1799 roku wykonanego na zlecenie Kamery Prus
  Nowowschodnich
- planu Jana Glinki, który zrekonstruował wygląd miasta na podstawie
  dwóch wyżej wymienionych dokumentów i badań własnych, a także
  zachowanej ikonografii z epoki i okresu późniejszego
    Oglądając miasto przedstawione na makiecie, jego planową zabudowę, a przede wszystkim piękne założenie pałacowo - parkowe, stworzone przez Jana Klemensa Branickiego, można znaleźć uzasadnienie dla funkcjonującego określenia Białegostoku jako Wersalu Podlaskiego.
Korzystałam ze strony http://www.muzeum.bialystok.pl/s,muzeum-historyczne,28.html

    A teraz zajrzyjmy do ekspozycji tymczasowej, a mianowicie do Magicznego Świata Domków dla Lalek. Właścicielką kolekcji jest Aneta Popiel-Machnicka - reżyser filmowy i scenarzysta, która  kolekcjonuje i razem ze swoimi dziećmi restauruje stare domki dla lalek.
Więcej informacji na temat tej fascynującej postaci znajdziecie pod adresami:
http://www.belleepoque.pl
http://muzeum-miedzi.art.pl/wystawy-czasowe/673-miniaturowy-wiat-domki-dla-lalek-z-kolekcji-anety-popiel-machnickiej.html
http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=1163302

    Niemalże naprzeciwko Kamienicy Cytronów znajduje się kościół pod wezwaniem świętego Wojciecha Biskupa Męczennika, z odbudowaną już po pożarze (15.09.2013) wieżą.

    Kościół, pierwotnie ewangelicki pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela, wzniesiony został w latach 1908-1912 w stylu neoromańskim, z czerwonej cegły według projektu łódzkiego architekta Jana Wendego. Zbudowano go z ofiar fabrykantów niemieckich.
    Pierwszym proboszczem został pastor Teodor Zirkwitz, który pracował w Białymstoku od roku tysiąc dziewięćset trzeciego do tysiąc dziewięćset trzydziestego ósmego. Parafia liczyła trzy tysiące ośmiuset wiernych, a w tysiąc dziewięćset trzydziestym dziewiątym po zajęciu Białegostoku przez wojska rosyjskie przestała istnieć. Dwa lata później po ataku Niemiec na Rosję, w kościele tylko okazjonalnie odprawiano nabożeństwa dla oddziałów armii niemieckiej zdążających na front wschodni.
    Pierwsze nabożeństwo katolickie zostało odprawione trzydziestego pierwszego października tysiąc dziewięćset czterdziestego czwartego roku w intencji osiemnastu tysięcy Polaków pomordowanych i pochowanych w Grabówce koło Białegostoku.
    W latach tysiąc dziewięćset sześćdziesiąt jeden-siedemdziesiąt dziewięć świątynia była kościołem seminaryjnym. Pracę duszpasterską sprawowali księża profesorowie Seminarium Duchownego. Każdorazowy rektor seminarium był rektorem kościoła i tak w kolejności: biskup Władysław Suszyński, ksiądz infułat Antoni Cichoński i ksiądz infułat Stanisław Piotrowski.
    W latach tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt-dziewięćdziesiąt siedem przeprowadzono kapitalny remont budowli i sprowadzono z Gniezna relikwie świętego Wojciecha. Dwunastego września dwa tysiące czwartego roku ksiądz arcybiskup Wojciech Ziemba konsekrował kościół.
     Dziesiątego września dwa tysiące dwunastego roku odbyły się obchody 100-lecia świątyni, już z nowym proboszczem księdzem prałatem Janem Wierzbickim.

    Na wyśmienitą tartę i zupę krem pojechałyśmy do kawiarni literacko-artystycznej Akcent, która znajduje się przy białostockim Rynku Kościuszki. Polecam!
    A w domu w lodówce chłodził się tort urodzinowy, moje święto przypadało czwartego zaś Alicji dziewiątego marca, a więc było to nasze spotkanie urodzinowe i szkoda, że nie mogłam zostać na noc, bowiem jeszcze tego samego dnia chór zbierał się na wieczornej mszy świętej w Kościele NMP Królowej Polski w Supraślu...
 
Białystok, 5 marca 2016 roku