Ksantos, Letoon, dzieje Federacji Licyjskiej, kult Latony i jej dzieci, Apollona i Artemidy

    cd Dzieci Uranosa i Gai - tytan Kojos - bóg mądrości i tytanida Fojbe - bogini wszelakich wyroczni, proroctw i intelektu - były nie tylko rodzeństwem bliźniaczym ale także małżeństwem. Mieli dwie córki Leto i Asterię.

    Leto, Latona, Lato była kochanką Zeusa, który spłodził z nią bliźnięta, ale obawiając się gniewu zazdrosnej Hery porzucił ją zanim dzieci przyszły na świat. Zazdrosna Hera dowiedziawszy się o zdradzie męża, zakazała wszystkim ziemianom udzielania jej schronienia.
    Nieszczęsna Leto błąkała się miesiącami po świecie, szukała też pomocy w Delfach, u swojej matki Fojbe, która przepowiedziała jej, że bezpieczny azyl znajdzie dopiero u swojej siostry Asterii. Latona nie miała pojęcia, że Asteria uciekając przed Zeusem, po tym jak zraniła go swoją magiczną strzałą, przemieniła się w ptaka i ulatując  w kierunku morza, została zamieniona przez niego w kamienną pływającą wysepkę...
    Kiedy Hera wysłała smoka Pytona w pogoń za Leto, ta uciekała przez wyspy Morza Egejskiego aż dotarła do dryfującej na wodzie skamieliny o nazwie Ortygia - Wyspa Przepiórek. Wtedy wypełniła się przepowiednia jej matki Fojbe. Asteria - bezludna, jałowa wysepka przyjęła Latonę, odczuwającą pierwsze bóle porodowe.
    Jedna z wersji mitu mówi, że Leto cierpiała dziewięć dni i dziewięć nocy. Dwoje boskich dzieci, Apollona i Artemidę, wydała na świat dopiero po nadejściu Ejlejtyi - bogini narodzin. Wtedy to bóg morza - Posejdon sprawił, że Ortygia - została przymocowana do dna morskiego za pomocą czterech słupów, a z jałowej skalistej ziemi zaczęły kiełkować rośliny. Zmieniła wówczas nazwę na Delos co znaczy Błyszcząca i stała się jedną z najsłynniejszych i najżyźniejszych wysp archipelagu Cyklad.
    Inna wersja podaje, że gdy tylko Leto wskoczyła na pływającą wyspę nagle spod wody wystrzeliły cztery kamienne słupy i przytwierdziły Asterię do dna kończąc w ten sposób wieczną ucieczkę obu sióstr. Wówczas zjawiły się na wyspie cztery tytanidy, aby pomóc Leto w porodzie. Były to Tetyda, Rea, Fojbe i Thea...

    Ośrodkiem kultu Leto i jej dzieci, Artemidy i Apollona, było starożytne miasto Letoon. Czczono ich tam już w piątym wieku przed naszą erą. Na cześć bogini i bliźniąt wzniesiono trzy świątynie, których pozostałości można dzisiaj oglądać.
    Ale dzieje Letoon ściśle związane są z innym miastem znajdującym się nieopodal. Chodzi oczywiście o Ksantos, którego znaleziska ocenia się na ósmy wiek przed Chrystusem, a pierwsze wzmianki pisane pochodzą z pięćset czterdziestego roku, kiedy to Persowie po dowództwem  Harpagusa -  jednego z generałów Cyrusa II Wielkiego, wyruszyli na podbój licyjskich państw-miast.
    Wtedy to stała się rzecz niesłychana. Po heroicznej próbie oporu, w obliczu klęski, mieszkańcy Ksantos popełnili zbiorowe samobójstwo, podpalając miasto. Na akropolu płonęły kobiety i dzieci, mężczyźni zaś walczyli do ostatniego wojownika. To tragiczne wydarzenie potwierdzają wykopaliska archeologiczne -  gruba warstwa popiołu pochodząca z tego okresu dziejów.
   Ponad sto lat później ateński generał Cimon, dysponujący flotą składającą się z trzystu okrętów, przepędził Persów z Licji i Karii..., i zniszczył ich ziemie kiedy wyzwolona Licja odmówiła wstąpienia do Ligi Delijskiej.  
    Rok później  Ateny wysłały ekspedycję karną, mającą zmusić Licję do ponownego wstąpienia w szeregi Ligi. Misja jednak nie powiodła się - przywódca Licyjczyków Gergis z Ksantos pokonał generała ateńskiego Melasandera.
    W czterysta dwunastym roku przed Chrystusem Licja znowu znalazła się pod kontrolą Persów. Oddano ją we władanie Mauzolosa - satrapy karyjskiego, który tłamsząc rdzenną kulturę licyjską robił miejsce nowej helleńsko - karyjskiej.
    Na przełomie lat trzysta trzydzieści trzy - trzysta trzydzieści cztery przed naszą erą na terenach tych pojawił się Aleksander  Wielki. Licyjczycy mający dość dominacji karyjskiej przywitali Macedończyka z otwartymi ramionami. Tylko jedno miasto Termessos odmówiło podporządkowania się nowemu władcy Azji Mniejszej.
    Po śmierci Aleksandra, kontrolę nad Licją objął Ptolemeusz. Za czasów panowania dynastii wywodzącej się od niego, Licja stopniowo traciła swoją odrębność kulturowo - językową. Język licyjski poczęła wypierać greka, a grobowce kute w skałach zastępowały sarkofagi...
    Wtedy to zaczęła zawiązywać się Federacja Licyjska...
    W końcu drugiego stulecia przed naszą erą Antioch III z dynastii Seleucydów wyzwolił część miast i nieco później popadł w konflikt z Rzymem. Rzym parł na wschód, Seleucydzi zaś na zachód...
    W wyniku zwycięstw i klęsk Licja została oddana pod rządy władców z Rodos, później rzymski senat przyznał jej prawo o samostanowieniu. Pierwszy wiek przed naszą erą to okres największej świetności i potęgi Federacji Licyjskiej.
    Pokój nie trwał jednak wiecznie. W czterdziestym drugim roku przed Chrystusem do Azji Mniejszej w poszukiwaniu pieniędzy i żołnierzy zawitał Brutus, a kiedy Licja odmówiła współpracy zaatakował Ksantos.
    Po pięciuset latach historia zatoczyła koło i ponownie w obliczu przeważających sił wroga mieszkańcy miasta popełnili masowe samobójstwo. Brutus widząc zarzynających się nawzajem ludzi zapłacił swoim żołnierzom i zlecił im powstrzymanie rzezi. W ten sposób uratowało się ponoć sto pięćdziesiąt osób.
    Po tej klęsce, przed Brutusem skapitulowała najpierw Patara, a następnie pozostałe miasta regionu.
    Po pokonaniu Brutusa armia rzymska wyzwoliła Licję i odbudowała zniszczone Ksantos. Zwycięski Antoniusz zwrócił Licyjczykom ich niepodległość.
    Sytuacja Licji po włączeniu do Cesarstwa Rzymskiego zmieniła się i mimo iż Liga Licyjska funkcjonowała nadal i miała decydujący głos w sprawach wewnętrznych to przeszła daleko posunięty proces romanizacji zarówno na obszarze swojej kultury i sztuki, jak i w zakresie życia codziennego. Licyjscy arystokracji zaczęli przyjmować rzymskie imiona, szerzył się kult cesarza i rozpowszechniały popularne w Cesarstwie Rzymskim formy rozrywki - walki dzikich zwierząt i gladiatorów.
    Większość zachowanych po dziś dzień budowli datowanych jest na drugi wiek naszej ery, okres kiedy to Licyjczycy bogacili się i finansowali wiele robót publicznych oraz pomników i teatrów. Źródłem bogactwa był przede wszystkim handel drewnem cedrowym, oliwkami i wełną...

    Opowieść o Latonie - bogini całego ludu licyjskiego, ogniska domowego oraz opiekunce grobowców, dostarcza wyjaśnienia skąd pochodzi nazwa Licja. Otóż zgodnie z legendą prześladowanej przez Herę, Latonie, towarzyszą wilki, które przeprowadzają ją przez rzekę Ksantos aż do Patary, gdzie powiła bliźnięta.
    Aby upamiętnić ich pomoc, Latona nazywa całą krainę Licją - lykos w tłumaczeniu z greckiego wilk.
 
    Dowodem kultu trojga - matki i jej dzieci jest inskrypcja na bramie w Ksantos, głosząca, że Król Antiochus poświęca to miasto Latonie, Apollu i Artemidzie.

    Letoon to królestwo żab, żółwi i ptactwa wodnego. Według Owidiusza, miejscowy rolnicy zostali zamienieni tam w żaby, po tym, jak odmówili dzieciom Leto dostępu do źródła... Podczas robienia zdjęć na kamiennym murku między podstawami kolumn wylegiwał się żółw wielkości talerza - widoczny jedynie w dużym zbliżeniu.
    Pozostałości miasta rozpościerają się wokoło trzech blisko stojących obok siebie świątyń. Na posadzce w świątyni Apolla dobrze widoczna jest mozaika, składająca się z trzech symboli: rozety, harfy i łuku.
    Prace wykopaliskowe na tym terenie podjęli francuscy archeolodzy w drugiej połowie ubiegłego wieku. Odkryli oni inskrypcję wyrytą w trzech językach: licyjskim, greckim i aramejskim, a na dnie świętego źródła, wspominanego przez antycznych pisarzy, znaleźli liczne terakotowe vota - przeważnie figurki żeńskie.
    Warstwa archaiczna i klasyczna znajduje się pod poziomem wody.
    W południowo - zachodniej części miasta dobrze zachowały się ruiny teatru nad wejściem do którego okazale prezentuje się szesnaście masek...

  
     W Ksantos zachowały się pozostałości grobowców filarowych z cellą i sarkofagiem na szczycie, głównie z okresu hellenistycznego, na monolitowych słupach, bogato zdobionych reliefami, pochodzącymi  z piątego - drugiego wieku z przed naszej ery.

    Pomnik Harpii miał komorę w kształcie sarkofagu ozdobionego scenami kultu pogrzebowego, ubogacony wzorami kobiet - ptaków i postaciami syren niosących dusze zmarłych oraz reliefami osób odbierających dary.
    Pomnik Nereid przypominał jońską świątynię na wysokim cokole. Reliefy z obu grobowców znajdują się w British Museum.
    W Ksantos odkryto też resztki akropolu, murów obronnych, portyków, teatru i rzymskiej agory oraz wiele inskrypcji w języku licyjskim datowanych na szósty - czwarty wiek przed Chrystusem.
    Na obelisku z pismem licyjskim łączącym się z Hetytami ostatnie linie zapisane zostały greką, małe kółeczka oznaczają spacje, a tekst najprawdopodobniej poświęcony jest bogom Olimpu.
    Nad starożytnym teatrem rzymskim góruje licyjski akropol którego fragmenty dekoracji pokazują związki rzymsko-bizantyjskie...
    Zabytki sprzedawane były przez sułtana...

Zainteresowanym polecam bloga Turcja w Sandałach skąd pochodzi część informacji na temat Federacji Licyjskiej.

Sobota, 7 czerwca 2014 roku
                                         cdn