Saloniki, czyli władcy i święci

       Samolot z Warszawy, na lotnisku Macedonia w Salonikach wylądował około godziny dwunastej trzydzieści, a właściwie była to godzina trzynasta trzydzieści czasu lokalnego. Tak więc w poniedziałek, trzeciego września, po przylocie do Grecji przesunęłam wskazówki mojego zegarka o jedną godzinę do przodu. Tego dnia całe popołudnie i wieczór należały do mnie, jako że moja wielka grecka wycieczka rozpocząć się miała dopiero we wtorek rano od zwiedzania Salonik. W porcie lotniczym na grupę warszawską czekała młoda kobieta, pilotka jednego z polskich biur podróży, która od samego początku ujęła mnie swoim wdziękiem, szerokim uśmiechem, nienaganną dykcją, oryginalną urodą, modnym strojem, no i przede wszystkim olbrzymią wiedzą na temat Grecji i Turcji.

Z lotniska pojechaliśmy do hotelu Sun Beach, który znajdował się w niewielkiej miejscowości Agia Triada (w tłumaczeniu Święta Trójca), oddalonej około dwadzieścia  kilometrów od centrum Salonik.

Hotel miał swoją plażę nad Morzem Egejskim, a właściwie w Zatoce Salonickiej, będącej częścią Zatoki Termajskiej. Na plaży można było korzystać bezpłatnie z wygodnych ażurowych leżaków rozstawionych pod białymi płóciennymi parasolami wmontowanymi w białe niewielkie stoliki posiadające wgłębienia na dwie butelki albo dwa kubki, jak również wypożyczyć w recepcji hotelowej także bezpłatnie duże frotowe miękkie ręczniki i plażować do woli, jako że temperatura przekraczała sporo ponad trzydzieści stopni, a woda była jak gotowana. Z plaży rozpościerał się widok na Saloniki, a powietrzem wachlował delikatny wietrzyk. Mimo rajskiej scenerii nie odmówiłam sobie pływania w dość dużym basenie hotelowym z przyjemnie zaaranżowaną przestrzenią wokół. Jasne marmurowe posadzki, donice z zielenią, a także zieleń rosnąca naturalnie, kanapy z białymi poduchami i białymi płóciennymi baldachimami, głębokie fotele również wymoszczone miękkimi poduszkami, stoły, stoliki, krzesła, leżaki, parasole wszystko to zachęcało do błogiego leniuchowania po kąpieli w basenie i raczenia się różnorodnymi napojami chłodzącymi serwowanymi w barze. W tym jakże przyjemnym hotelu spędziłam dwie noce, pierwszy i ostatni dzień pobytu w Grecji.

Zapraszam na moją wielką grecką wycieczką ...

W przyjemnie zaaranżowanych przestrzeniach hotelu Sun Beach w Agia Triada

W upalny dzień warto znaleźć trochę cienia ...

Jeden z najlepszych basenów, w jakich miałam okazję pływać podczas mojej wyprawy po Grecji

Chwila rozmowy z nowo poznanymi osobami ...

Strąki karobu

W Zatoce Salonickiej z widokiem na Saloniki ... chi, chi, chi ... coś gilga moje stopy ...

Lobby hotelowe  i część mojej greckiej grupy

A we wtorek?

Pobudka o szóstej trzydzieści, smaczne i obfite śniadanie o siódmej, wyjazd z hotelu o ósmej! Tak było każdego dnia, z wyjątkiem ostatniego, kiedy śniadanie można było zjeść nawet o godzinie dziesiątej, a później cały dzień leniuchować na plaży, jako że lot do Warszawy przewidziano na dwudziestą drugą trzydzieści.

Tak jak zaznaczyłam na początku, moja wielka grecka wycieczka rozpoczęła się od Salonik, miasta założonego w trzysta piętnastym roku przed Chrystusem przez macedońskiego króla Kassandra. Kassander poślubił córkę Filipa II, który był także ojcem Aleksandra III Wielkiego i na cześć żony nadał miastu nazwę Tessalonika.

Historia Tesalonik jest niezwykle ciekawa chociażby ze względu na czasy Filipa II, który zreformował państwo macedońskie, podporządkował sobie niemal całą Grecję, a jego syn Aleksander przyłączył do królestwa ogromne imperium perskie. Saloniczanie na cześć obu władców, ojca i syna, wznieśli pomniki. Król Filip II stoi na skraju parku, zwrócony przodem do zatoki, a Aleksander pędzi wierzchem na swoim koniu Bucefale wzdłuż jej brzegu.

Przypomnę krótko, w jaki sposób, najprawdopodobniej dwunastoletni Aleksander wszedł w posiadanie Bucefalosa (z greckiego Bucefalos – byczogłowy). Ponoć wierzchowiec miał na łopatce znamię w kształcie głowy byka i bał się własnego cienia. Filip II początkowo miał zamiar kupić synowi tego konia i to za nie małą sumkę, ale kiedy spostrzegł, że jest nieujarzmiony i bardzo niebezpieczny zrezygnował z zakupu. Aleksander zaś nalegał i obiecał ojcu, że go okiełzna, na co ojciec odpowiedział, że jeżeli mu się to nie uda to sam go sobie będzie musiał kupić. Aleksander ustawił konia głową do słońca, tak żeby nie widział na ziemi własnego cienia i dosiadł go. Odtąd nie rozstawali się ze sobą, razem dotarli aż do Indii, gdzie Bucefał padł. Ponoć miasto i pałac, które wzniósł nad rzeką Dźhelam nazwał Bukefalą. Sam zmarł trzy lata później w Babilonie w wieku trzydziestu trzech lat…

Filip II Macedoński - ojciec Aleksandra III Wielkiego

Aleksander III Macedoński zwany Wielkim i niezwyciężonym

Aleksander Macedoński na swoim koniu Bucefale

Opowieść o tej niesamowitej przyjaźni przetrwała wieki ...

Saloniki i król Macedonii Filip II po prawej w cieniu na skraju parku, zwrócony twarzą do zatoki ...

      Od połowy drugiego wieku przed naszą erą miasto należało do państwa rzymskiego. Pamiętacie lata panowania Dioklecjana – augusta Wschodu? Wspominałam o nim w poście Palenie ksiąg i Pałac Dioklecjana w Splicie. To właśnie Dioklecjan był twórcą tetrarchii, czyli rządów czterech, to właśnie z jego rąk Galeriusz, rzymski żołnierz, wsławiony w wojnie z Persami, otrzymał u schyłku trzeciego wieku naszej ery tytuł cezara Wschodu, a także rękę Walerii córki Dioklecjana, a po abdykacji tegoż w trzysta piątym roku uzyskał tytuł augusta. Obaj władcy znani byli z prześladowań chrześcijan. To właśnie w tamtych czasach męczeńską śmiercią zmarł Dymitr (Demetriusz) z Tesaloniki, na ikonach przedstawiany zazwyczaj w stroju rzymskiego oficera, przykryty zielonym płaszczem, z piką w prawej ręce zwróconą ostrzem do góry…
       W miejscu męczeństwa, w czterysta trzynastym roku, kiedy Salonikami zarządzał Ilyryk Leonidas, wzniesiono bazylikę na cześć Demetriusza. Była to wówczas pięcionawowa świątynia w stylu hellenistycznym. Następny kościół w tym miejscu zbudowano za panowania cesarza Iraklisa. Niestety nie przetrwał pożaru, ale został odbudowany i upiększony z inicjatywy i funduszy cesarza Michała VII Paleologa. Ten kościół także spłonął podczas tragicznego w skutkach pożaru, jaki nawiedził miasto w 1917 roku. Odrestaurowano go dopiero w 1949 roku. Dzisiaj Kościół Agios Dimitrios, stojący przy ulicy o tej samej nazwie, za ruinami antycznego forum, pełni rolę katedry Salonik i jest największym kościołem w Grecji. Pod świątynią znajduje się krypta, udostępniona zwiedzającym, w której zgodnie z przekazem był więziony i stracony Demetriusz. Szczątki świętego złożono w srebrnym relikwiarzu i umieszczono w kościele po lewej stronie prezbiterium. Wielki męczennik Dymitr uważany jest za patrona służących w wojsku żołnierzy wyznania prawosławnego, a wierni modlą się do niego w obliczu zagrożenia najazdem innowierców oraz o przywrócenie wzroku. Jest patronem Salonik, Wenecji i Konstantynopola (obecnie Stambuł). W świątyni zachowały się fragmenty mozaiki z piątego wieku…

Kościół Agios Dymitrios - prawosławna katedra Salonik

Pomnik św. Dymitra z Tesaloniki - patrona miasta

Kościół Agios Dymitrios - nawa główna i lewa boczna

Kościół Agios Dymitrios - nawa główna i prawa boczna

Kościół Agios Dymitrios - prezbiterium

Kościół Agios Dymitrios - srebrny relikwiarz ze szczątkami świętego Dymitra

Wnętrze Kościoła Agios Dymitrios

Wnętrze kościoła z ikonami m.in św. Dymitra w stroju rzymskiego oficera

Przy tych freskach jest zejście do podziemi kościoła

W podziemiach Kościoła Agios Dymitrios

W podziemiach Kościoła Agios Dymitrios

W podziemiach Kościoła Agios Dymitrios

W podziemiach Kościoła Agios Dymitrios

Kościół Agios Dymitrios od strony bocznego dziedzińca

Kościół Agios Dymitrios od strony bocznego dziedzińca

Wrócę jeszcze do tetrarchy Galeriusza, który lubił przebywać w Salonikach. Z czasów jego panowania zachowały się pozostałości rzymskich budowli, między innymi Łuk Galeriusza, zwany także Kamarą, zbudowany w 297 roku dla upamiętnienia zwycięstwa cesarza nad Persami. Z czterech filarów łuku zachowały się trzy. Wśród marmurowych dekoracji rzeźbiarskich zdobiących filary, można odnaleźć postać samego władcy na koniu z wieńcem laurowym nad głową i orłem.
Przy tej samej ulicy, Dymitriosa Gounarisa, znajduje się Rotunda, zbudowana prawdopodobnie dla cesarza jako mauzoleum. Wiele wskazuje na to, że ciała Galeriusza nigdy tam nie złożono. Wraz z nastaniem chrześcijaństwa Rotundę zamieniono na kościół pod wezwaniem św. Jerzego (Agiou Georgiou), którego nie trudno wypatrzyć nad wejściem do świątyni. Za panowania Teodozjusza Wielkiego dobudowano nawę szerokości ośmiu metrów, otaczającą całą konstrukcję i wzbogacono o apsydę. Po zdobyciu Salonik przez Turków, Rotundę zamieniono na meczet. Z tamtych czasów pochodzi stojący w jej pobliżu minaret – jedyny zresztą w mieście. Wchodząc do środka warto zwrócić uwagę na sześciometrową grubość murów i centralną część budowli przykrytą wspaniałą kopułą o średnicy niespełna dwudziestu pięciu metrów. W czasach chrześcijańskich wnętrze zdobiły różnokolorowe marmury oraz imponujące mozaiki…

W starożytności łuk łączyła z rotundą galeria, której pozostałości widoczne są do dziś. Idąc ulicą Dimitriou Gounari od łuku w stronę wybrzeża dotrzeć można do placu Navarinaou, który znany jest z pozostałości pałacu cesarskiego. Odnaleziono tam pozostałości łaźni, cysterny, łuki z płaskorzeźbami, mozaiki podłogowe… Wiele eksponatów umieszczono w Muzeum Archeologicznym. 

Łuk Galeriusza

Łuk Galeriusza

Łuk Galeriusza

Galeriusz na koniu z wieńcem laurowym nag głową i orłem

Fragment Rotundy i minaret - jedyna pozostałość po meczecie tureckim

Rotunda i minaret

Św. Jerzy nad wejściem do Rotundy

Wewnątrz  Rotundy

Studnia przed wejściem do Rotundy

Ta sama studnia - ujęcie z innej strony

Ktoś  zrobił mi zdjęcie między łukiem a rotundą

Warto także wejść do Muzeum Bizantyjskiego, Muzeum Obecności Żydowskiej, czy też Muzeum Białej Wieży, zbudowanej w piętnastym wieku jako element fortyfikacji otaczającej miasto. Niegdyś Białą Wieżę nazywano Krwawą, jako że pełniła rolę więzienia i była miejscem egzekucji. Prawdopodobnie jeden z więźniów pomalował ją na biało i od tamtej pory zmieniła swoją nazwę.
 

Saloniki i Biała, czy też Krwawa Wieża - symbol miasta

Saloniki i Biała, czy też Krwawa Wieża - symbol miasta

Biała Wieża od strony Zatoki Salonickiej

Park nad Zatoką Salonicką

Saloniki

Saloniki

Według danych pani Ilony przewodniczki po Salonikach, dziewięćdziesiąt osiem procent Greków wyznaje prawosławie, półtora procent to muzułmanie, pół procenta stanowią katolicy.
     Nieco zawiłe dla mnie są pojęcia kościołów i związków wyznaniowych. Prawosławie to wielka grupa wyznań chrześcijańskich, powstała w wyniku rozłamów po pierwszych soborach ekumenicznych, a także w czasie Wielkiej Schizmy Wschodniej. Kościoły prawosławne opierają się na Wschodniej Tradycji Kościoła, odrzucając doktrynę o czyśćcu i nieomylności papieża. Kościoły narodowe są autokefaliczne. Wierni Kościoła prawosławnego przyjmują Eucharystię pod postaciami wina i chleba. Diakonów i prezbiterów nie obowiązuje celibat. Kościół uznaje modlitwy za zmarłych oraz siedem sakramentów świętych i liczne sakramentalia. Obecnym zwierzchnikiem Greckiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego jest Hieronim II – arcybiskup Aten i całej Grecji. Ciekawostką w prawie Kościoła prawosławnego jest możliwość zawarcia sakramentu małżeństwa trzykrotnie, oczywiście po spełnieniu pewnych warunków.

I jeszcze raz słów kilka o Galeriuszu. 30 kwietnia 311 roku cesarz Galeriusz wydał Edykt tolerancyjny – pierwszy w dziejach akt prawny, ustanawiający wolność religijną dla chrześcijan na terenie Cesarstwa Rzymskiego.
Tak, tak ten sam Galeriusz, który wcześniej zasłynął jako prowodyr prześladowań chrześcijan za cesarza Dioklecjana (Edykt antychrześcijański Dioklecjana z 303 roku), najprawdopodobniej w obliczu ciężkiej, śmiertelnej choroby zmienił swój stosunek do religii chrześcijańskiej.
O chorobie władcy tak pisał Euzebiusz z Cezarei: Nagle otworzył mu się wrzód w pośrodku części wstydliwych, a potem wewnątrz ropna fistuła; jedno i drugie szerzyło nieuleczalne spustoszenie w głębi jego trzewi. W ranach tych roiło się nieprzeliczone mnóstwo robaków i rozchodził się z nich trupi zaduch. Zresztą cała bryła cielska już przed chorobą zmieniła się w potworną kupę tłuszczu, która wnet zaczęła się rozkładać, przedstawiając widok nieznośny dla każdego, kto musiał się zbliżać.
Czy publikując edykt tolerancyjny w miastach prowincji bałkańskich i azjatyckich Galeriusz liczył sobie na zjednanie Boga chrześcijańskiego? Zmarł w maju 311 roku, a więc kilkanaście dni po podpisaniu dokumentu. Po śmierci Galeriusza Maksymin Daia ostatni z augustów wrócił do polityki prześladowań chrześcijan w prowincjach wschodnich, dopiero Edykt mediolański z 313 roku ostatecznie uznał chrześcijaństwo…

Z Salonik pochodziło wiele słynnych osobistości, między innymi święci bracia Cyryl i Metody, misjonarze, twórcy alfabetu pisma staro-cerkiewno-słowiańskiego tak zwanej głagolicy…

    W Tessalonikach w domu Jazona zatrzymał się Paweł z Tarsu. Dzieje Apostolskie przekazują, że wskutek działalności Pawła w Tesalonice powstała gmina chrześcijańska złożona z Żydów i wielu pobożnych Greków. Ci ostatni musieli w niej stanowić zdecydowaną większość skoro w 1 Liście do Tesaloniczan Paweł wspomina, że Tesaloniczanie nawrócili się od bożków do Boga prawdziwego…

 

A ja, w Salonikach poznałam smak mrożonej greckiej kawy frappe – doskonałej na upalne dni… i w drodze do Aten jeszcze tego samego dnia zatrzymałam się w Termopilach, ale o tym opowiem w następnym poście… 

Wspomnienie z 3 i 4 września 2012 roku 
cdn...